پرخاشگری
تعریف پرخاشگری
پرخاشگری به رفتار یا عملی می گویند که با هدف آسیب رساندن به فرد دیگر یا اموال او انجام می شود. این رفتار می تواند شامل موارد زیر باشد:
1- پرخاشگری فیزیکی: ضربه زدن، هل دادن یا پرتاب اشیا
2- پرخاشگری کلامی: فریاد زدن، توهین و تهدید
3- پرخاشگری غیرمستقیم: شایعه پراکنی یا طرد کردن اجتماعی
4- پرخاشگری واکنشی : پاسخی سریع به تحریک یا تهدید ادراک شده
5- پرخاشگری تهاجمی: رفتاری برنامه ریزی شده برای رسیدن به هدفی خاص
علت و عوامل پرخاشگری
عوامل روان شناختی
1- استرس و اضطراب: استرس و اضطراب مزمن می توانند سیستم عصبی را در حالت هشدار دائمی قرار دهند. این وضعیت باعث می شود فرد واکنش های شدیدتری به محرک های محیطی نشان دهد و توانایی کمتری در مدیریت احساسات خود داشته باشد و زودتر از حد معمول از کوره در برود.
2- افسردگی: افسردگی اغلب باحالت غم همراه است. اما می تواند به شکل خشم بروز کند. این پدیده در مردان و نوجوانان شایع تر است. افراد افسرده مکن است تحریک پذیری بیشتری داشته باشند و نسبت به انتقاد حساس تر باشند؛ احساس ناامیدی و خشم نسبت به شرایط زندگی خود داشته باشند.
3- اختلالات شخصیتی: برخی از اختلالات شخصیتی با پرخاشگری همراه هستند که شامل موارد زیر می باشند.
- اختلال شخصیت مرزی: نوسانات خلقی شدید و واکنش های هیجانی افراطی
- اختلال شخصیت ضداجتماعی :بی توجهی به حقوق دیگران و فقدان همدلی
4- عزت نفس پایین: افرادی که عزت نفس پایین دارند ممکن است برای محافظت از خود در برابر انتقاد یا تهدید ادراک شده پرخاشگرانه عمل کنند و از پرخاشگری به عنوان مکانیسم دفاعی استفاده می کنند؛ و برای جبران احساس حقارت رفتارهای قلدرمآبانه از خود نشان می دهند.
5- ناکامی: وقتی افراد برای رسیدن به اهداف خود بامانع مواجه می شوند ممکن است احساس خشم و سرخوردگی کنند و این احساسات منفی را به صورت پرخاشگری بروز می دهند.
عوامل محیطی
1- خشونت در خانواده: نظریه اجتماعی یادگیری بندورا نشان می دهد کودکان رفتارها را از طریق مشاهده و تقلید یاد می گیرند. کودکانی که در معرض خشونت خانگی قرار دارند، ممکن است پرخاشگری را به عنوان روش حل مسئله بیاموزند؛ مهارت های ضعیف تری در کنترل خشم داشته باشند و حساسیت کمتری نسبت به خشونت پیدا کنند. این الگوها می توانند به نسل بعدی منتقل شوند.
2- فشارهای اجتماعی: فقر می تواند منجر به استرس مزمن، ناامیدی و خشم شود. تبعیض (نژادی، جنسیتی و …) می تواند احساس بی عدالتی و خشم ایجاد کند. بیکاری می تواند باعث احساس بی ارزشی و نامیدی شود که ممکن است به صورت پرخاشگری بروز کند. این فشارها می توانند توانایی مدیریت خشم را کاهش دهند.
3- رسانه ها و بازی های خشن: تحقیقات نشان می دهد که قرارگرفتن مداوم در معرض محتوای خشن می تواند حساسیت زدایی نسبت به خشونت ایجاد کند و الگوهای رفتاری پرخاشگرانه را تقویت می کند و در نتیجه باورهای مثبت درباره کارآمدی خشونت ایجاد می کند.
4- محیط کاری یا تحصیلی پراسترس: استرس مزمن در محیط کار یا تحصیلی می تواند منجر به فرسودگی شغلی یا تحصیلی شود که باعث کاهش تحمل و صبر و افزایش تحریک پذیری در افراد می شود.
عوامل بیولوژیکی
1- عدم تعادل هورمونی: افزایش سطح تستوسترون با رفتارهای پرخاشگرانه مرتبط است و عوامل محیطی و اجتماعی در آن نقش دارد. کاهش سطح سروتونین می تواند منجر به افزایش تکانشگری و پرخاشگری شود. سطوح غیرطبیعی کورتیزول (هورمون استرس) می تواند بر رفتار پرخاشگرانه تاثیر بگذارد.
2- اختلالات مغزی: لوب فرونتال مسئول کنترل تکانه، قضاوت و تصمیم گیری است. آسیب به این ناحیه می تواند منجر به افزایش پرخاشگری و رفتارهای نامناسب شود.
آمیگدال در پردازش احساسات به ویژه ترس و خشم نقش دارد. فعالیت بیش از حد آمیگدال می تواند منجر به واکنش های پرخاشگرانه شدیدتر شود.
3- اختلالات نوروبیولوژیکی:
اختلال نقص توجه/بیش فعالی(ADHD): می تواند با تکانشگری و دشواری در کنترل خشم همراه باشد.
اوتیسم: برخی افراد مبتلا به اوتیسم ممکن است به دلیل مشکل در برقراری ارتباط و درک اجتماعی، رفتارهای پرخاشگرانه نشان دهند.
4- ژنتیک: مطالعات در دوقلو ها نشان داده است که پرخاشگری تا حدی وراثتی است و ژن های خاصی مانند A منو آمین اکسیداز با سطوح پرخاشگری مرتبط هستند. با این حال تاثیر ژنتیک پیچیده است و اغلب با عوامل محیطی تعامل دارد.
پیامدهای پرخاشگری
1- آسیب به روابط بین فردی:
- ایجاد فضای ناامن و پرتنش در روابط خانوادگی، دوستانه و عاشقانه
- کاهش اعتماد و صمیمیت در روابط
- انزوای اجتماعی فرد پرخاشگر به دلیل ترس یا اجتناب دیگران
- مشکل در ایجاد و حفظ دوستی های جدید
- افزایش احتمال طلاق و جدایی در روابط زناشویی
2- افت عملکرد تحصیلی و شغلی:
- مشکلات تمرکز و یادگیری به دلیل استرس ناشی از رفتارهای پرخاشگرانه
- اخراج یا تعلیق از مدرسه یا محل کار
- دشواری در کار تیمی و همکاری با همکاران
- از دست دادن فرصت های ارتقا شغلی
- کاهش بهره وری و کیفیت کار
3- اثرات منفی بر سلامت جسمی و روانی:
- افزایش فشارخون و خطر بیماری های قلبی و عروقی
- ضعف سیستم ایمنی و افزایش ابتلا به بیماری ها
- مشکلات گوارشی مانند زخم معده
- سردردهای تنشی و میگرن
- افزایش اضطراب
- افسردگی
- کاهش عزت نفس و اعتماد به نفس
- افزایش خطر سوء مصرف مواد و الکل به عنوان سیستم مقابله ای
راهکارهای مدیریت پرخاشگری
یکی از مهم ترین راهکارها، یادگیری تکنیک های آرام سازی است. تنفس عمیق، مدیتیشن و یوگا می تواند به کاهش سریع استرس و تنش کمک کند. با انجام منظم این تمرینات می توان آستانه تحمل را در برابر محرک ها افزایش داد. بهبود مهارت های ارتباطی نقش مهمی در کاهش پرخاشگری دارد. گوش دادن فعال و ابراز احساسات به شکل سالم می تواند از بسیاری از تعارضات و سوء تفاهم ها جلوگیری کند. یادگیری نحوه بیان نیازها و خواسته ها به شکلی محترمانه و سازنده کلید ایجاد روابط سالم و کم تنش است.
تغییرات سبک زندگی نقش مهمی در کنترل پرخاشگری دارند. ورزش منظم، خواب کافی و تغذیه سالم می توانند تاثیر قابل توجهی بر خلق و خو و توانایی مدیریت استرس داشته باشد.
جمع بندی
کنترل پرخاشگری چالشی است که بسیاری از افراد با آن مواجه هستند. مشاوران متخصص با ارائه تکنیک های مدیریت خشم، شناسایی محرک های پرخاشگری و آموزش های مهارت های ارتباطی به شما کمک می کنند تا واکنشه ای هیجانی خود را بهتر درک و کنترل کنید. نوروفیدبک هم می تواند باعث کاهش تکانشگری و افزایش خودکنترلی شود. ترکیب این دو در کنار هم منجر به تغییرات عمیق و پایدار در رفتار می شود و شما در موقعیت های سخت، آرامش و کنترل بیشتری بر خود خواهید داشت.
