وسواس فکری-عملی (OCD)چیست؟

وسواس فکری-عملی OCD یک اختلال روانی است که باعث ایجاد افکار، تصاویر یا احساسات ناخوشایند و تکراری می شود که به آن ها وسواس می گویند. این وسواس ها معمولا اضطراب زیادی برای فرد به همراه دارند و فرد برای کاهش این اضطراب به انجام اعمال یا رفتارهای تکراری خاص (اجبارها) روی می آورد.

به عنوان مثال، فرد ممکن است بارها دست های خود را بشوید یا مرتب وسایل خود را چک کند، حتی اگر بداند که این کارها ضروری نیستند. این رفتارها به نوعی تلاش برای کنترل و کاهش اضطراب ناشی از وسواس فکری است اما معمولا این چرخه باعث تشدید علائم می شود.

افرادی که از OCD رنج می برند، اغلب نمی توانند این وسواس ها و اجبارها را متوقف کنند، حتی اگر متوجه غیر منطقی بودن آن ها باشد. این اختلال می تواند به طور جدی زندگی روزمره، روابط و کار فرد را مختل کند و باعث احساس نا توانی و ناامیدی شود.

OCD در بسیاری از افراد به شکل های مختلفی بروز می کند و ممکن است وسواس و رفتارهای اجباری متفاوتی داشته باشند.

برای مثال، برخی از افراد به طور مکرر در مورد تمیزی و آلودگی نگرانی دارند، در حالی که برخی دیگر از افراد ممکن است به شکلی وسواس گونه به چک کردن کردن قفل ها بپردازند.

انواع اختلال وسواس فکری

اختلال وسواس فکری-عملی(OCD) می تواند به شکل های مختلفی بروز کند که هرکدام ویژگی ها و علائم خاص خود را دارند. انواع مختلف OCD معمولا بر اساس موضوعات وسواس و رفتارهای اجباری تقسیم بندی می شوند.برخی از رایج ترین انواع اختلال وسواس فکری-عملی شامل موارد زی می باشد:

وسواس تمیزی و شستشو

افراد مبتلا به این وسواس به طور مداوم نگران آلودگی، میکروب ها و بیماری ها هستند. این نگرانی ها باعث می شود تا رفتارهای اجباری مانند شستشوی مکرر دست ها، دوش گرفتن های طولانی مدت، یا ضدعفونی کردن سطوح به طور افراطی انجام شود. این افراد معمولا احساس می کنند که اگر به طور کامل تمیز نشوند، به خود ودیگران آسیب خواهند رساند.

وسواس نظم و تقارن

در این نوع وسواس، فرد تمایل شدیدی به مرتب کردن و چیدمان اشیا به شکل خاصی دارد. هرگونه بی نظمی یا عدم تقارن می تواند باعث اضطراب شدید شود. افراد مبتلا ممکن است به شکل وسواس آمیزی همه چیز را به ترتیب خاصی بچینند و به کوچکترین جزییات دقت کنند تا احساس آرامش کنند.

وسواس شک و تردید

افراد مبتلا به این نوع وسواس، دائما احساس می کنند که کاری را به درستی انجام نداده اند یا ممکن است چیزی را فراموش کرده باشند. این افکار باعث می شود که رفتارهای اجباری مانند چک کردن مکرر قفل ها، خاموش بودن وسایل برقی یا بسته بودن درها انجام شود. این افراد اغلب با این فکر که اگر چیزی را چک نکنند ممکن است حادثه ای رخ دهد، به اضطراب شدید دچار می شوند.

وسواس فکری مزاحم(افکار نا خواسته)

این نوع وسواس شامل افکار نا خواسته، مزاحم و معمولا نا خوشایند می شود. این افکار ممکن است خشونت آمیز، جنسی، یا مربوط به آسیب رساندن به خود یا دیگران باشند. اگرچه این افراد هرگز قصد انجام این افکار را ندارند، اما احساس گناه و ترس از کنترل نداشتن بر روی این افکار آن ها را به شدت مضطرب می کند.

وسواس جمع آوری و احتکار (جمع آوری افراطی)

افراد مبتلا به این نوع وسواس احساس می کنند که باید اشیا و چیزهایی که ممکن است برای دیگران بی ارزش باشند را نگه می دارند. این احتکار ممکن است به قدری پیشرفته شود که فرد نتواند به طور عادی در خانه یا محل زندگی خود زندگی کند.آن ها ممکن است احساس کنند که دور انداختن هرچیزی حتی اشیای بی ارزش، باعث از دست دادن فرصتی مهم می شود.

وسواس مذهبی یا اخلاقی

این نوع وسواس شامل افکار و نگرانی های شدید درباره مسائل مذهبی یا اخلاقی است.افراد مبتلا ممکن است نگران باشند که اشتباهی اخلاقی یا گناهی مرتکب شده اند و به دنبال رفتارهای اجباری برای کاهش این اضطراب می روند.

به عنوان مثال، این افراد ممکن است بارها دعا کنند یا از دیگران طلب بخشش کنند تا احساس آرامش داشته باشند.

وسواس مرتبط با بدن(Body Dysmorphic Disorder)

این نوع وسواس مرتبط با تمرکز افراطی بر یک یا چند بخش از بدن است که فرد تصور می کند این بخش ها نقص دارند. این تصور اغلب نادرست است یا نقص بسیار جزئی است، اما فرد به شکلی وسواس آمیز به اصلاح یا پنهان کردن آن نقص می پردازد.

انواع مختلف OCD می توانند به طور جداگانه یا به صورت ترکیبی در فرد ظاهر شوند.اگرچه رفتارهای اجباری برای کاهش اضطراب ناشی از وسواس های فکری انجام می شود، اما معمولا این رفتارها فقط به طور موقت اضطراب را کاهش می دهند و چرخه وسواس و اجبار همچنان ادامه پیدا می کند. درمان مناسب ، مانند درمان شناختی-رفتاری(CBT) و نوروفیدبک، می تواند به شکستن این چرخه کمک کند و هم چنین به افراد کمک کند تا زندگی عادی تری داشته باشند.

عوارض وسواس فکری-عملی چیست؟

وسواس فکری-عملی(OCD) یک اختلال روانی مزمن است که می تواند به شدت زندگی فرد را تحت تاثیر قرار دهد. اگرچه علائم اصلی این اختلال شامل افکار وسواسی و رفتارهای اجباری است، اما در صورت عدم درمان می تواند منجر به عوارض متعددی شود که هم بر جنبه های روانی و هم بر جنبه های جسمانی فرد تاثیر می گذارد.برخی از مهم ترین عوارض وسواس فکری-عملی شامل موارد زیر می باشد:

اضطراب و استرس مزمن

افراد مبتلا به OCD به طور مداوم با اضطراب شدید مواجه هستند. افکار وسواسی آن ها باعث ایجاد نگرانی های مداوم می شود و عدم توانایی در کنترل این افکار باعث افزایش استرس می گردد. این استرس ممکن است به سایر مشکلات روانی مانند حملات پانیک یا افسردگی منجر شود.

افسردگی

به دلیل چرخه مداوم وسواس و اجبار، افراد مبتلا به OCD اغلب احساس ناکامی، ناتوانی و ناامیدی می کنند.این احساسات می توانند منجر به افسردگی شوند.زندگی با OCD اگر شدید باشد، می تواند منجر به کاهش کیفیت زندگی و انگیزه شود و فرد به تدریج امید خود را از دست بدهد.

اختلال در روابط اجتماعی و خانوادگی

وسواس های فکری و رفتارهای اجباری اغلب زمان و انرژی زیادی از فرد می گیرند.این موضوع ممکن است باعث شود فرد وقت کمتری برای خانواده، دوستان و فعالیت های اجتماعی داشته باشد. هم چنین افراد نزدیک به فرد مبتلا ممکن است نتوانند به خوبی وسواس های او را درک کنند که این موضوع می تواند باعث ایجاد تنش در روابط شود.

مشکلات عملکردی در کار و تحصیل

OCD می تواند بر عملکرد فرد در محیط کار یا تحصیل تاثیر بگذارد. افراد مبتلا ممکن است به دلیل مصرف زمان زیاد برای انجام رفتارهای اجباری یا افکار وسواسی قادر نباشند به درستی وظایف خود را انجام دهند. این موضوع می تواند منجر به افت عملکرد، کاهش بهره وری وحتی از دست دادن شغل یا فرصت های تحصیلی شود.

اختلالات جسمی

افراد مبتلا به وسواس هایی مانند شستشو یا تمیزی ممکن است به مشکلات جسمی دچار شوند.شستشوی مکرر دست ها می تواند باعث خشکی، ترک خوردگی و التهاب پوست شود. هم چنین اعمال تکراری می توانند منجر به آسیب های جسمانی مانند دردهای عضلانی یا مفصلی شوند.

عوارض مالی

صرف زمان و انرژی زیاد برای رفتارهای اجباری ممکن است باعث شود فرد از فرصت های مالی از دست رفته یا هزینه های غیر ضروری به دلیل رفتارهای خاص مانند خرید محصولات بهداشتی بیش از حد یا انجام رفتارهای وسواس آمیز مانند باز سازی یا تعمیر وسایل ،دچار عوارض مالی شود. 

کاهش کیفیت زندگی

OCD به شدت کیفیت زندگی فرد را تحت تاثیر قرار می دهد.انجام مداوم رفتارهای اجباری و تحمل افکار وسواسی باعث می شود فرد از بسیاری از فعالیت های لذت بخش یا ضروری زندگی مانند ارتباطات اجتماعی، تفریح و حتی مراقبت از خود محروم شود.

افکار خودکشی

در موارد شدید، افراد مبتلا به OCD ممکن است به دلیل احساس ناامیدی و ناتوانی در کنترل وسواس های خود، به افکار خودکشی دچار شوند. اگر فرد به این نقطه برسد، نیاز به مداخله فوری روان پزشکی و درمان مناسب وجود دارد.

عوارض وسواس فکری-عملی نشان دهنده این است که که این اختلال می تواند به شکل های مختلف بر روی زندگی فرد تاثیر بگذارد. درمان زود هنگام و مناسب از طریق روان درمانی، دارو درمانی و نوروفیدبک می تواند از شدت این عوازض کاسته و به فرد کمک کند تا زندگی بهتری داشته باشد.